Türkiye vatandaşı olmayıp, başka ülkelerin vatandaşlığında bulunan ancak Türkiye’de belirli sürelerde ikamet etmek isteyen yabancı uyruklu kişilerin ikamet izni alarak bu kalışlarını gerçekleştirmesi gerekmektedir. Türkiye’de 90 günlük vize süresinin dışında kalmak isteyen yabancıların 6 farklı ikamet türünde başvuru yapmaları mümkündür. Ancak bu ikamet izinler sadece 4 kere uzatılabilmektedir. Bu nedenle daha uzun sürelerde Türkiye’de kalması gereken kişiler için uzun dönem ikamet izni bulunmaktadır.
6458 no’lu kanunla çerçevesi belirlenmiş olan uzun dönem ikamet izni, birçok defa kısa dönem ikamet izni alarak Türkiye’de kalmış olan yabancı uyruklu kişilere sağlanan bir izin türüdür. Bu ikamet izni yabancı uyruklu kişinin herhangi bir süre şartına tabi olmadan Türkiye’de kalmasını olanaklı hale getirmektedir. Bu nedenle kesintisiz ya da süresiz ikamet izni isimleriyle de anılmaktadır. Yabancı uyruklu kişinin kesintisiz bir şekilde ikamet izni alabilmesi için 8 yıl süresince yasal olarak Türkiye’de ikamet etmiş olması şartı aranmaktadır. Ancak uzun dönem ikamet izinlerinde tek şart 8 yıl süresi değildir. Bu ikamet izni yabancı uyruklu kişilere süresiz bir ikamet sağlayacağı için verilirken yabancı uyruklu kişinin başka şartları sağlaması da beklenmektedir.
6458 no’lu Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu 42 ila 45. Maddeleri uzun dönem ikamet izninin hükümlerini içermektedir. Aynı zamanda Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu uygulaması yönetmeliği 40 ila 43. Maddelerde de uzun dönem ikamet izniyle alakalı hükümler yer almaktadır.
Uzun Dönem İkamet İzni Düzenlenebilecek Yabancılar Kimlerdir?
- Türkiye’de kesintisiz bir şekilde en az 8 yıl ikamet izniyle oturmuş olan veya Bakanlığın tespit ettiği şartlara uygun olan yabancı uyruklu kişilere, Bakanlığın vereceği onay doğrultusunda valiliklerce süresiz ikamet izni düzenlenmektedir.
- İkincil koruma statüsü, mülteci ve şartlı mülteciler ile insani ikamet iznine sahip olan yabancı uyruklu kişilere ve geçici koruma sağlanan kişilere, uzun dönem ikamet iznine geçiş için hak tanınmaktadır.
Uzun Dönem İkamet İzni Kaç Yıllık Sürelerle Düzenlenebilir?
Uzun dönem ikamet izinleri süresiz ikamet izinleridir. Bu nedenle süresiz olarak düzenlenirler.
Uzun Dönem İkamet İzninin Şartları
Uzun dönem ikamet izni düzenlenmesi için 6458 no’lu Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu 43. Madde uyarınca aşağıdaki şartların taşınması gerekmektedir;
- Kesintisiz bir şekilde en az 8 yıl süresince ikamet izni sahibi olarak Türkiye’de yaşamış olmak, (Kesintisiz 8 yıllık sürenin hesabında 6458 no’lu kanunun 38. Maddesinde bulunan öğrenci ikamet izinleri sürelerinin yarısı, diğer ikamet izinlerinin tamamı sayılır.)
- Son 3 senelik dönem içerisinde sosyal yardım almamış olmak,
- Geçerli bir sağlık sigortasına sahip olmak,
- Kendisinin ya da eğer varsa ailesinin geçimini sağlayacak düzenli ve yeterli gelirinin olması,
- Kamu düzeni ya da kamu güvenliği bakımından herhangi bir tehdit oluşturmuyor olmak (Göç politikaları kurulu tarafından uygun bulunan yabancı uyruklu kişiler hariç olmak üzere)
Uzun Dönem İkamet İzni Red, İptal veya Uzatılmama Nedenleri
- Yabancı uyruklu kişinin, kamu düzeni ya da kamu güvenliği bakımından ciddi bir tehdit olduğunun anlaşılması,
- Eğitim, sağlık ve ülkesinde zorunlu kamu hizmeti gerçekleştirmesi nedenlerinin dışında bir sebeple kesintisiz olarak 1 yıldan uzun süreyle Türkiye dışında olması, hallerinde uzun dönem ikamet izinleri iptal edilecektir.
Uzun dönem ikamet izinlerinin iptal işlemleri valilikler tarafından gerçekleştirilir.
Uzun Dönem İkamet İzni İptal Edilen Yabancı Uyrukluların Yeniden Yapacağı Başvuru
Uzun dönem ikamet izninin iptal edilmesi halinde yabancı uyruklu kişinin yeniden başvuru işlemi yaptırması gerekmektedir. Uzun dönem ikamet izni başvuruları yurtdışında konsolosluklara ve yurtiçinde valiliklere yapılmaktadır. Başvuru yabancı uyruklu kişinin bulunduğu ildeki valiliğe veya göç idaresi genel müdürlüğünün belirttiği başvuru esaslarına göre gerçekleştirilir.
Yeniden başvuru işlemlerinde kesintisiz olarak 8 yıl ikamet izniyle Türkiye’de oturmuş olma şartı aranmaz. Başvurular öncelikli olarak değerlendirilir ve en geç 1 ay süresi zarfında sonuçlandırılır.
Eğitim, sağlık ve ülkesinde zorunlu kamu hizmeti ifa etme ya da görevlendirme gerekçeleri dışında Türkiye dışında 1 yıldan uzun süre kaldığı için ikamet izinleri iptal edilen yabancı uyruklu kişilerin uzun dönem ikamet izinleri iptal edilenler yeniden uzun dönem ikamet izni başvurusunda bulunabilirler.
Kalış Süresinin Hesaplanması
Türkiye’deki oturum sürelerinin hesaplanmasında başvuru tarihi esas alınıp geriye dönük olarak 1 yıllık tarama gerçekleştirilir. İkamet izni başvurusundan geriye dönük olarak yabancı uyruklu kişinin en az 180 gün süreyle Türkiye’de kalmış olması gerekmektedir. Bu koşulun sağlanması durumunda, geriye dönük olarak tarama devam eder. 8 yıllık dönem bu şekilde geriye doğru taranarak değerlendirilir.
Başvuru sahibi son 1 yıllık süre içerisinde 180 günden daha az süreyle Türkiye’de ikamet emişse, son 5 yıllık süreçteki günleri incelemeye alınır. Son 5 yıllık süreçte 365 günden daha fazla süreyi Türkiye dışında geçirmiş olması ya da tek bir seferde peş peşe 6 aydan uzun Türkiye dışında kalmış olması hallerinde uzun dönem ikamet izni başvurusu olumlu sonuçlanmayacaktır.
Oturma izni almadan Türkiye’de geçirilmiş olan süreler ile sınır dışı etme kararı alınmış olan yabancı uyruklu kişilerin kaldıkları günler bu hesaplamada dikkate alınmayacaktır.
Kesintisiz İkamet Süresinin Hesaplaması
Zorunlu kamu hizmetinin görülmesi, eğitim ve sağlık gibi nedenler hariç olmak üzere 1 yıl içerisinde toplam 6 ayı geçmiş olan ya da son 5 senelik dönemde toplamda 1 yılı geçen Türkiye dışında kalma süreleri ikamette kesinti olarak sayılacaktır. İkamet süresinde kesinti bulunanların ikamet izin başvuru işlemlerinde ya da başka bir ikamet iznine geçiş yaparken, önceki izin süreleri hesaba dahil edilmez.
Kesintisiz ikamet izni süresinin hesaplamasında, öğrenci ikamet izninin yarısı, diğer ikamet izinlerinin tamamı hesaplamaya dahil edilir. Çalışma izni ve ‘Çalışma İzin Muafiyet Teyit Belgesi’ süreleri de ikamet izni süresinin hesaplanma aşamasında süreye dahil edilecektir. Anlaşmalı evlilikler yoluyla alınmış ve sonradan bu durumun anlaşılmasıyla iptal edilmiş olan ikamet izinleri, ikamet izni süreleri toplanırken hesaplamaya dahil edilmeyecektir.
Uzun Dönem İkamet İzinleri İptal Olan Yabancılar Yeniden Başvuru Yapabilir Mi?
Uzun dönemli ikamet izinleri eğitim, sağlık ve ülkesinde zorunlu kamu hizmetinin dışında bir sebeple kesintisiz olarak 1 yılı aşan süre Türkiye dışında kalması halinde iptal edilecektir. Bu kişilerden resmi ya da diğer nitelikli kanıtlarını göç idaresi genel müdürlüğüne bildirenler yeniden uzun dönem ikamet izni başvurusu yapabilir.
Kamu düzenine ya da kamu güvenliğine ciddi bir tehdit oluşturması gibi nedenlerle ikamet izni iptal edilen yabancı uyruklu kişiler, uzun dönem ikamet izni için tekrar başvuru gerçekleştiremezler.
Başvuru işlemleri yurtdışında konsolosluklara, yurtiçinde ise yabancı uyruklu kişinin yaşadığı ilin valiliklerine bizzat veya idare tarafından belirlenen başvuru usullerine göre gerçekleştirilir. Bu başvuruların öncelikli olarak değerlendirilmesi ve en geç 1 ay süresi içerisinde sonuçlandırılması sağlanacaktır.
İptal edilen ikamet izinleri için yeniden başvuru yapan yabancı uyruklu kişilerde uzun dönem ikamet izni şartı aranmakla beraber, kesintisiz 8 yıl ikamet izniyle Türkiye’de kalmış olma şartı aranmaz.
Değerlendirmeler esnasında yabancı uyruklu kişinin;
- Türkiye’de yerleşmek amacıyla kalma iradeleri,
- Türkiye’de herhangi bir yakınının olup olmadığı,
- Taşınmaz mal varlıkları,
- Aktif iş ve çalışmasına dair ilişkileri,
- Türkiye ile olan kültürel, ekonomik ve sosyal ilişki geçmişi, göz önünde bulundurulur ve her bir başvuru ayrı ayrı değerlendirilir.
Yeterli ve Düzenli Gelir Kontrolünün Yapılması
Yabancı uyruklu başvuru sahibinin uzun süreli oturum izni alması şartlarından bir başkası da gerekli olan geliri sağlamasıdır.
Bu paralelde başvuru sahibinin, başvurunun yapıldığı yıl geçerli asgari ücretin altında olmayacak biçimde gelir elde ediyor olmasıdır.
Başvuru sahibi eğer ailesi ile birlikte ikamet ediyorsa hem kendisi hem de ailesi için asgari ücretin 1/3 oranı kadar bütçe ayırabiliyor olmalıdır.
Aynı zamanda yabancı uyruklu başvuru sahibinin Türkiye’de geçerliliği olan bir sağlık sigortasına sahip olması gerekmektedir.
Son 3 senelik dönemde herhangi bir sosyal yardımdan da faydalanmamış olmalıdır.
Yukarıda yer alan yeterli ve düzenli gelir koşullarının kontrolünün sağlanmasında resmi kayıtlar referans alınacaktır ve üçüncü kişilerin ifadeleri veya taahhütleri kesinlikle dikkate alınmaz.
Sıkça Sorulan Sorular
Uzun dönem ikamet izinlerinde eğitim, sağlık ve ülkesinde zorunlu kamu hizmetinin olması haricinde bir sebeple kesintisiz olarak 1 yıldan fazla süre Türkiye dışında olunması halinde, izin iptal edilmektedir.
Mülteciler, ikincil koruma statüsü sahipleri, şartlı mülteciler ve insani ikamet izni sahibi olan yabancı uyruklu kişiler ile geçici koruma sağlananlara uzun dönem ikamet iznine geçiş hakkı tanınmamaktadır.
Kısa dönem, aile ve öğrenci ikamet izine sahip olan kişiler uzun dönem ikamet iznine başvuru yapabilir.
Uzun dönem ikamet iznine sahip olan kişilerin yine süresiz çalışma izni almaları halinde Türkiye’de çalışmaları mümkündür. Ancak bu kişiler sadece Türklerin çalışabileceği işler olarak belirlenmiş işlerde çalışamazlar. Bu meslekler arasında avukatlık, veterinerlik gibi meslekler bulunmaktadır. Ancak, Türkiye’de doğmuş ve vatandaşlığından çıkış izni alarak çıkan yabancılar ile onların üçüncü dereceye kadar alt soylarının çalışma izni almadan Türkiye’de çalışabilmeleri mümkündür.
Uzun dönem ikamet izinleri diğer ikamet izin türlerine göre oldukça zor iptal edilir. İptal durumunda yabancı uyruklu kişiye bu durum tebliğ edilecektir. Uzun dönem ikamet izni iptal edilen yabancı uyruklu kişi bu karara idare mahkemesinde iptal davası açabilir.
Uzun dönem ikamet izinleri gerekli şartların sağlanamaması halinde reddedilebilir. Bu durumda başvuru sahibi 6 ay sonra gerekli şartları sağlayarak yeniden başvuru gerçekleştirebilir.