Ulusal ve uluslararası hukuk kurallarının uygulanmasına dair işlemler paralelinde; insan hakkı ihlallerinin engellenmesi ve insan onuruna yaraşır bir sistemin oluşturulması açısından önemlidir. Bu bağlamda Türkiye’deki yabancı uyruklu kişilerin çeşitli hak ve yükümlülükleri bulunmaktadır. İkamet izni süreci bu hak ve yükümlülükler çerçevesi içerisinde yabancı uyruklu kişilerin Türkiye’de kalmalarını yasal bir zemine oturmaktadır.
6458 no’lu Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) uyarınca Göç İdaresi ikamet izni Türkiye’de kalmak amacıyla yabancı uyruklu kişilere verilen izin belgesini ifade eder. Yetkili makamların düzenlemiş olduğu bu izin kâğıdı, yabancı uyruklu kişilerin ülkemizde belirli sürelerde ve belirli yerlerde ikamet etme hakkını onlara sağlamaktadır. Kamusal düzenin oluşturulması ve korunabilmesi bakımından son derece önemli olan Göç İdaresi ikamet izni; yabancı uyruklu kişilerin talep etmeleri, istenen evraklarla başvuru gerçekleştirmeleri ve talep ettikleri Göç İdaresi ikamet işlemleri türündeki şartları sağlamaları halinde düzenlenir.
İkamet izinleri Türkiye’de kalma talebi bulunan yabancı uyruklu kişilere verilen bir izin belgesidir. Türkiye’de vize ya da vize muafiyetinin tanımış olduğu süreden veya 90 günden daha çok kalacak olan yabancı uyruklu kişilerin, e-ikamet sistemi aracılığıyla, şartlarını sağladıklarını düşündükleri ikamet türüne başvuru yapmaları kanunla zorunlu kılınmıştır. Başvuru işlemlerini tamamlayan yabancı uyruklu kişiler sistem tarafından verilen randevu günü, yaşamayı planladıkları il ya da ilçenin göç idaresi müdürlüklerinde hazır bulunmalıdırlar. Geçerli mazeretler dışında randevu gününde il ya da başvuru durumuna göre ilçe göç idaresi müdürlüklerinde hazır bulunmayan yabancı uyruklu kişiler, başvurularını hiç yapmamış sayılacaklardır. Geçerli olan mazeretin tespitinin yapılabilmesi için idare tarafından bir takım bilgi ve belgeler talep edilebilir. İkamet izninin uzatılması başvurularında aynı kural geçerli olmaktadır.
İkamet İzni Başvurusu
Türkiye’de vize ya da vize muafiyetinin tanımış olduğu sürenin bitiminde veya 90 günden daha fazla ülkede kalmak isteyen yabancı uyruklu kişilerin Göç İdaresi ikamet izni başvurusu yapmaları zorunludur. Kanunun ön gördüğü biçimde ikamet izni başvuru süreçlerine dair yabancı uyruklu kişinin vatandaşlığının bulunduğu veya yasal olarak ikamet ettiği ülkenin konsolosluğu aracılığıyla ikamet izni başvurularının yapılması planlanmakta olan bir durumdur ve göç idaresi tarafından ayrıca duyurulacağı bildirilmektedir. Bu aşamaya geçene kadar yabancı uyruklu kişilerin ikamet izni başvuruları, kalmak istedikleri ilin valilikleri tarafından alınmaktadır.
İlgili kanunda Göç İdaresi İkamet ikamet izni başvurularında refakat uygulaması kaldırılmıştır. Her yabancı uyruklu kişinin ikamet izni belgesi ayrı düzenlenmektedir. Aynı zamanda ikamet izni başvurularını yabancı uyruklu kişinin bizzat yapabileceği gibi yabancı uyruklu kişinin yasal temsilcisinin veya avukatının başvuru yapacağı da yine yasalar tarafından belirtilmiştir.
Bu hususla alakalı olarak idarenin gerekli görmesi halinde başvuru esnasında yabancı uyruklu kişinin hazır bulunması da talep edilebilir. 6735 no’lu kanunun ve 6458 no’lu kanunun yirmi birinci maddesinde Göç İdaresi ikamet izni başvurularının yetkili aracı kurumlarca da gerçekleştirilebileceği hükmü bulunmaktadır. Yetkili aracı kurumlar, Genel Müdürlüğün yetkilendirdiği kurum ya da kuruluşları ifade etmektedir. Bu kurumların nitelikleri ve görev çerçeveleri yönetmeliklerle belirlenmiştir.
E-İkamet Sistemi
6458 no2lu Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu 30. Maddesi uyarınca 6 çeşit ikamet izni düzenlenmektedir. Bu izinlerin ilk başvuru, uzatma başvurusu ve izinler arası geçiş başvuruları e-ikamet sisteminden randevu alınarak gerçekleştirilmektedir.
İlk, Uzatma ve Geçiş Başvuruları
İlk başvurularda ve geçiş başvurularında yabancı uyruklu kişinin e-ikamet sistemi üzerinden Göç İdaresi ikamet izin başvuruşu yapması gerekmektedir. Kendisine verilen randevu tarihi ve saatinde ikamet ettiği ilin göç idaresi müdürlüğüne istenen evraklarla başvuru işlemini gerçekleştirmelidir.
İkamet izni uzatma başvurularında ise ikamet sizin süresinin tamamlanmasına 60 gün kala yeni başvuru yapılmalıdır. Uzatma başvurusu her koşulda eski ikamet izin süresi dolmadan gerçekleştirilmelidir.
İkamet İzni Harcı
İkamet belgesi düzenleme işlemlerinde alınan ikamet izni harçları 492 no’lu harçlar kanununca düzenlenmiştir. Yabancı uyruklu kişilerden bu kanun çerçevesinde ikamet izni başvurularında harç talep edilmektedir. İkamet izni süresinin sona ermesiyle birlikte uzatma başvurusunun yapılmaması hallerinde ikamet izni olmadan Türkiye’de geçirilecek olan süreler için 492 no’lu Harçlar Kanunun 83. Madde uyarınca ikamet izni için alınan harcın bir kat fazlası tahsil edilecektir.
Türkiye’de İkamet Edilecek Olan Adres
Yabancı uyruklu kişilerin Türkiye’de ikamet etmeyi planladıkları adres bilgilerini vermelerinin zorunlu olmasının yanında yabancı uyruklu kişinin Türkiye’de ikamet edeceği adresin, sabit bir adres ya da konaklayacağı bir tesise ait adreslerden bir tanesi olabilmektedir. Fakat, her durumda yabancı uyruklu kişinin adres bilgilerini doğru ve eksiksiz şekilde beyan etmesi zorunludur. Aynı zamanda ikamet izin belgesinin yabancı uyruklu kişinin adresine ulaştırılabilmesi adına adres, telefon ya da e-posta bilgilerinin mutlaka güncel olması şartı aranmaktadır.
İkamet izni boyunca adres bilgilerinde değişiklik meydana gelmesi hallerinde, yabancı uyruklu kişi tarafından yirmi iş günü içerisinde ilgili değişime dair gerekli tüm belgeler il göç idaresi müdürlüğüne ve il nüfus ve vatandaşlık işleri müdürlüğüne ibraz edilmelidir.
15 Günlük Giriş – Çıkış Hakkı
Müdürlük tarafından onaylanmış olan Göç İdaresi ikamet izni müracaat belgesi ve harç makbuzuyla beraber yabancı uyruklu kişinin 15 gün süresi içerisinde giriş yapmak üzere Türkiye’den çıkış yapması mümkündür. Fakat, yabancı uyruklu müracaat sahibinin 15 günü aşacak şekilde yurt dışında kalması durumlarında, tekrar ülkeye giriş yaptığı anda vize hükümlerine tabi olması söz konusudur.
İkamet İzninin Sonuçlandırılması
İlgili kanunun 21. Maddesi uyarınca ikamet izin başvuruları en çok 90 gün içerisinde sonuçlandırılır. Aynı zamanda yabancılar ve uluslararası koruma kanununun uygulanmasına dair yöntmelik 22. Madde uyarınca 90 günlük sürenin, bilgi ve belgelerin eksiksiz olarak yetkili makamlara teslim edildiği süreden başlayacağı da ifade edilmektedir. Sürenin uzaması durumlarında yabancı uyruklu kişiye bilgi verilecektir.
İkamet İzni Çeşitleri
6458 no’lu yabancılar ve uluslararası koruma kanunu 30. Maddeye göre 6 adet ikamet izni çeşidi bulunmaktadır. Bunlar;
İkamet İzninden Muaf Olan Yabancı Uyruklular
İkamet izni almasına gerek olmadan Türkiye’de oturabilecek olan yabancı uyruklu kişilerin hangi şartları taşıması gerektiği aşağıda listelenmiştir:
Sıkça Sorulan Sorular
6458 no’lu kanuna göre uygulanan durumlardan bir tanesi de çalışma izninin ikamet izni yerine geçmesidir. İlgili kanunun 27. Maddesi uyarınca yabancı uyruklu kişiler eğer çalışma iznine sahipse ayrıca ikamet izni almasına gerek bulunmamaktadır. Çalışma izni süresince yabancı uyruklu kişi Türkiye’de ikamet edebilir.
Akrabalar dışında üçüncü kişilerin yanında ikamet edilecek olması halinde, yanında ikamet edilecek olan kişi tarafından verilecek noter onaylı taahhütname aranmaktadır. Yanında kalınacak olan üçüncü kişi eğer evli ise hem kendisinin hem de eşinin noter onaylı taahhütname vermesi gerekmektedir.
Kısa dönem ve öğrenci ikamet izni taleplerinde e-ikamet sisteminde yer alan sigorta türü seçeneğinde 18 yaş altı veya 65 yaş üstü olduğunuzu belirtecek seçeneği işaretlemeniz gerekmektedir. Aile ikamet izni başvurularında destekleyici olan kişinin tüm aileyi kapsayacak şekilde geçerliliği bulunan bir sağlık sigortası yaptırması zorunluluğu bulunmaktadır. Ebeveynlerinden bağımsız bir geliri olmayan veya mal varlığı bulunmayan 18 yaşından küçük yabancı uyruklu kişilerin uzun dönem ikamet izni almaları mümkün değildir. 65 yaş üstünde olan kişilerin ise uzun dönem ikamet izni alabilmeleri için sigorta yaptıramadıklarına ilişkin belge sunmaları yeterli olacaktır.
Yabancı uyruklu kişiler, ikamet izni verilmesine esas teşkil eden gerekçenin sona ermesi durumunda ya da farklı bir gerekçenin ortaya çıkması hallerinde, yeni kalış amaçlarına uygun ikamet izni talebinde bulunmalıdır. Bu başvurunun geçiş başvurusu şeklinde yapılması gerekmektedir.
İkamet izni başvurusu web üzerinden gerçekleştirilmekte ve randevu buradan alınmaktadır. Randevu almak için başvuru sahiplerinden herhangi bir ücret talebi olmamaktadır. Randevuyu ücretsiz alabilirsiniz.
İkamet izin harcı ve belge bedeli, E-ikamet sistemi üstünden kredi kartıyla sanal POS aracılığıyla yapılabileceği gibi süreksiz vergi tahsil eden veri daireleri, Maliye Bakanlığının anlaşma yaptığı bankalara (Vakıfbank, Ziraat Bankası, Halkbank), Hazine ve Maliye Bakanlığı veznelerine başvuru numarasını bildirerek gerçekleştirebilirsiniz. Bankalara yapılacak olan ödemelerde kullanılan kodlar şu şekilde belirlenmiştir: İkamet Harcı Bedeli Kodu: 9233, Kart Bedeli Kodu: 9207, Vize Harcı Kodu: 9234.
İkamet izni başvurusu yapıldıktan sonra, ikamet izin belgesi çıkmadan tekrar geri gelmek üzere kısa süreliğine Türkiye’den ayrılacak olan yabancı uyruklu kişiler, talep etmiş oldukları ikamet izin süresi içerisinde olmak ve harç makbuzları (harç muafiyeti olduğu belgelerde belirtilen kişiler hariç olmak kaydıyla) ibraz etmek üzere ikamet izin başvuru belgesiyle birlikte sınır kapılarından çıkışta cezalı ikamet harcı ödemeden ülkeden çıkış yapabilirler. Yurtdışına çıkış gerçekleştiren başvuru sahibi 15 gün içerisinde dönüş yaptığı takdirde vizeye tabi olan ülke vatandaşları arasında olsa bile vize almadan Türkiye’ye dönüş yapabilir. Müracaat belgesi her seferinde 15 günü aşmamak üzere çoklu çıkış-giriş hakkı sağlayacaktır.
Yabancı uyruklu kişiler, e-ikamet sistemi üstünden başvurularını gerçekleştirdikten sonra gerekli belgelere dair bilgiler başvuru formlarında bulunmaktadır. Aynı zamanda e-ikamet sisteminin ekranında Göç İdaresi ikamet izni için istenen belgeler olarak da bu bilgi yer almaktadır. YİMER157’ye telefon edilerek belgelere dair detaylı bilgi edinmek de mümkündür.
İkamet izinleri, vize muafiyetleri veya vize süresinin son erdiği tarihten, talep durumunda müracaat tarihinden itibaren başlatılacaktır. Süresi uzatılan ikamet izinleri ise önceki izin süresinin sona erdiği tarih itibariyle başlayacaktır.
Göç idaresi genel müdürlüğü yabancı uyruklu kişilere dair iş ve işlemlerde üçüncü gerçek kişiler ve/veya tüzel kişilerle çalışma gerçekleştirmemektedir.
İkamet izin başvurularının yabancı uyruklu kişi tarafından bizzat yapılması esastır. Bu başvuru işlemleri yabancı uyruklu kişinin yasal temsilcisi ya da vekaletname verilen avukatı aracılığıyla gerçekleştirilebilir.
İkamet izin harç bedeli ve belge bedeli maliye veznelerine, süreksiz vergi tahsili yapan vergi dairelerine veya Maliye Bakanlığının anlaşma gerçekleştirdiği bankalara (Vakıfbank, Halkbank, Ziraat Bankası) yatırılabilmektedir. Ödeme yaparken gerekli olan kodlar: Vize harcı: 9234, ikamet harç bedeli: 9233 ve kart bedeli: 9207’dir.
İkamet izin belgelerinde bulunacak olan fotoğrafın son 6 ay içerisinde çekilmiş olması gerekmektedir. Fotoğrafın fonu beyaz ve biyometrik şekilde çekilmeli, aynı zamanda 4 adet fotoğraf randevu esnasında teslim edilen evrakların içerisine konulmalıdır.
Yabancı uyruklu kişiler, e-ikamet sistemi üzerinden yapacakları başvurularını tamamlamalarından sonra ödemeleri zorunlu olan harç miktarı hesaplanacaktır. Aynı zamanda başvuru formu üzerinden de kontrol gerçekleştirebilirsiniz.
Başvuru sahibinin daha önce sisteme girerken pasaport numarasını yazmasına benzer bir uygulama söz konusudur. Formu görüntülemek için başvuru numarası, iletişim tercihi veya pasaport numarası (ya da yabancı kimlik numarası) girilerek erişim sağlamayı denemek gerekmektedir.
İkamet izin kartının hatalı olması, yıpranması, çalınması ya da kaybolması durumlarında ikamet izin belgesi yeniden düzenlenmelidir. İkamet izin belgelerinin yıpranması, çalınması ya da kaybolması durumlarında ikamet izin belge ücreti tam olarak; izin harcı ise yarım harç şeklinde yatırılacaktır. Belgenin kayıp olması halinde karakol aracılığıyla kayıp tutanağı oluşturulmalıdır. Kayıp tutanağının oluşturulmasından sonra biyometrik fotoğraf, adres kayıt sisteminde kaydının bulunduğunu gösterir belge ve alınan tutanakla beraber ikametin olduğu ilin göç idaresi müdürlüğüne başvuru yapılmalıdır.
İkamet izin belgesi almak isteyen yabancı uyruklu kişinin e-ikamet internet adresinden online başvuru gerçekleştirilmesinin ardından, verilen randevu günü ve saatinde istenen belgelerle birlikte randevuya gidilmesi gerekmektedir. Başvurunun ilgili göç idaresi müdürlüğünce olumlu değerlendirilmesinden sonra kişinin ikamet izin kartı belirttiği adrese gönderilecektir.
İkamet izin süresi içerisinde ibate, iaşe ya da sağlığa dair giderlerinin kamu kurumları ve kuruluşları tarafından karşılanmakta olan yabancı uyruklu kişilerin maddi imkanlarının tespiti ve geçerli sağlık sigortası şartı aranmamaktadır. Gerekli hallerde hastanelerden ya da kamu kurumlarından yabancı uyruklu kişinin tedavisine dair bilgi veya belge talep edilebilir.
İkamet izin başvuruları henüz yurt dışından yapılamamaktadır. Yurt dışında kalınan sürede ikamet izin süreleri dolan yabancı uyruklu kişiler, iki ülke arasında bulunan vize rejimi paralelinde Türkiye’ye giriş gerçekleştirildikten sonra e-ikamet üzerinden başvurusunu gerçekleştirerek ikamet randevusunu oluşturabilir. Aynı zamanda yabancı uyruklu kişinin yasal temsilcisi ya da vekaletnameye haiz olan avukatı tarafından da başvuru gerçekleştirilebilir. Ancak bu durumlarda 6458 no’lu kanunun 97. Maddesi uyarınca yabancı uyruklu kişinin randevu tarihi ve saatinde hazır bulunması talep edilebilir.
6458 Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu 31. Madde uyarınca KKTC vatandaşları 5’er yıllık sürelerle ikamet izni alabilirler.
İkamet adreslerini, ikamet izinlerini aldıkların ilin dışında farklı bir ilde yer alan adrese nakleden yabancı uyruklu kişilerin, taşınmış oldukları yeni ilde kalabilmek için yeni bir ikamet iznine başvuru yapmaları gerekmektedir. Bu durumun gerçekleşmesinden itibaren 20 iş günü içerisinde başvuru yapılmalıdır. Gerçekleştirilecek yeni başvuruda ikamet izin türünde bir değişiklik olmuyorsa yeni bir ikamet izin belgesi düzenlenmenin yanında, harcı ödenmiş olan bölüm yeniden harca tabi tutulmayacaktır. İkametgâh adresinin mevcut il sınırları içerisinde farklı bir adrese taşınması halinde yine 20 iş günü içerisinde yeni adresinizi ilinizin göç idaresi müdürlüğüne bildirmeniz yeterli olacaktır. Bu hallerde yeni bir ikamet izin belgesi düzenlenmeyecektir. Mevcut ikamet izin belgesiyle Türkiye’de oturmaya devam etmek mümkündür.
Uzatma başvuruları, ikamet izin süresinin dolmasına 60 gün kala ver her durumda ikamet izin süresi dolmadan önce gerçekleştirilmelidir.
Online ödeme durumlarında bir sefere mahsus olmak üzere makbuz ‘Alındıyı İndir (PDF)’ sekmesinden indirilebilir. Eğer buradan alınmadıysa, https://spos.gib.gov.tr/Spos/Sorgu sayfasına girilerek tahakkuk numarası aracılığıyla makbuzun çıktısı alınabilir.
Haklarında işlem gerçekleştirildikten sonra hükümlü ya da tutuklu olarak cezaevinde bulunan yabancı uyruklu kişiler vize veya ikamet izni ihlali yapmış sayılmazlar. İşlem yapılmasan önce vize ya da ikamet izni ihlali söz konusu ise ihlalde bulunulan süreler dahilinde genel hükümler çerçevesinde işlem gerçekleştirilecek, varsa ikamet izinleri iptal edilecektir.
Hayır, yatta ikamet edenler için ayrı bir ikamet izni türü bulunmamaktadır. Hangi ikamet izninin şartlarını karşılıyorlarsa, o ikamet iznine başvuru gerçekleştirmeleri gerekmektedir.
Türkiye’ye şartlı giriş yapmış olan yabancı uyruklu kişinin 10 gün süresi içerisinde e-ikamet üzerinden ikamet izni başvurusunda bulunması gereklidir.